Balada e Doruntines
Analiza & Komente | admin | 04.03.12 | 18:28
Ca po thot‘ Halil Garria,
be mi zotin trimi bani,
„pse nan‘ vllazen na ci jemi,
vec nji moter, tjeter s’kemi;
nan‘ dit‘ rrug‘ larg do ta napim?“
C’a‘ cue djali fill prej shpie,
paska vot‘ ke ‚i zotni i rane
e zotnis‘ na i paska thane:
– Mramja e mir‘, more zotni.
J’a dhan,[1] djalit, mren‘ ka hi,
plaku i shpis‘ na e pret Garrine:
– Amanet, mor djal‘ i ri,
as na e ke nji cik‘ ne voter?
– Un‘ e kam nje teme moter.
Be mi zotin por kam ba,
sa t’jem xhall'[2] mos me e martu.
– Sa fisnik, ti djal‘, po m’duke.
Pesdhet‘ qese qesh‘ tu i dhane.
Sa shpejt menja i kekna kthie,
fjalen mikut ja ka dhane
edhe paret ja ka marre.
Ka marr‘ rrugen, n’shpi ka shkue:
sa fort niska me u penue!
Se vesht motra paska marre.
– Pash nji zot si te ka dhane,
pse, bre djal‘, me m’marr‘ kac[3] rane,
nan‘ dit‘ rrug‘ larg ti me m’dhane?
– Shko, moj moter, – na i ka thane, –
pse nji bes‘ du me ta dhane.
Se kur t’mushish plot nan‘ dite,
po t’vjen vllau e t’shef me sy,
e kur t’mushish plot nan‘ jave,
vjen Halili e t’merr ne t’pane.[4]
Nandhet‘ krush[5] na paskan ardhe
me da motren prej vllaznie;
nandhet‘ krush, tan‘ kalori,
paskan pas‘ te bardhen li,
si[6] krejt vllaznit lija i mbiti.
Askurrxha motra s’ka dite.
Kundron motra rrugen s’largu,
askurrxha nuk shef me sy.
Ulet, rrin n’hije t’nji ahu,
ban kuven me nji zog malit:
– Amanet, o zogu i malit,
t’m’i thush vllaut tem, Halilit,
ku e lae besen si m’ke dhane?[7]
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Shtat‘ vjet motra nejt tuj kja,
shtat‘ vjet zogu tu fluturu,[8]
shtat‘ vjet vorrin tu kerku,
pr‘ udh‘ ke djali paska shku.
Zogu djalit na i ka thane:
– Ku e lae besen si ke dhane?
T’pret nji moter, t’pret nji nane.[9]
Dhim‘ ke zoti na i ka ra.[10]
Njater‘ djali del prej vorrit,
na i ka ra xjogut ne shpine,
nan‘ dit‘ rrug‘ larg tu shkektu,
fill ke motra paska shku.
Motra e vet kenka gazmu.
– Cou ti, moter, n’shpi me shku.
– Po, lum motra! – na i ka thane
edhe gati qenka bame.
Kur kan‘ vot‘ ni nji shej venit,
po i thot‘ motra vllaut, Halilit:
– Era dhe, bre vlla, po t’vjen.
– Hik, moj moter, – na i ka thane, –
pse nan‘ vllazen jemi kane,
nan‘ saraje na i kem ba,
tu bajt‘ gur, tu ba kerqele,
prani era dhe me vjen.
Kur kan‘ vot‘ pak ma pertej,
motra vllaut na i ka thane:
– Po na i bjer ti fillit tan.[11]
– Hik, moj moter, – na i ka thane, –
pse nan‘ vllazen si kim qane
e nan‘ fej na i kemi pase,
t’nanave bashk‘ na u kemi ra,
copa gjuhet na jan‘ ba.
Kur kan‘ vot‘ tek[12] ma pertej,
sh’po kuvenin dy zogj malit,
me ‚i cudi, si sod,[13] po flasin:
– Shkon i dekmi rrugs me t’gjallin!
– Nij, bre vlla, sh’thon‘ zogjt‘ e malit.
– Hec, moj moter, zoti t’vrafte,
se n’marrsh vesh ti zogjt‘ e malit,
per shtat vjet nuk mrrin ke shpia.
Kur kan‘ dal‘ me nji lak kodre,
na i ka pa sarajt e veta,
te xhith‘ zi edhe vrugue;
fort konaqet kenkan rrzue.
Po i thot‘ motra vllaut, Halilit:
– Djal‘ i motres, – na i ka thane, –
kto sarajet kshtu si jane?
Djali motres i ka thane:
– E nan‘ vllazen si kem qane
e nan‘ nuse na i kim marre,
nanqin krush na i kimi pase,
t’xhith‘ tuj kcy e tuj lodrue,
der konaqet na i kan‘ rrzue,
timi i pushkve i ka vrugue.
Ma pertej, – tha, – kur kan‘ shkue,
me nji koder kan‘ kalue,
na i kan‘ pa nan‘ vorre t’bardha:
sa trishtim motra ka marre.
– Po kto vorre e shkaf jane?
Tash shtat‘ vjet ketu s’kam qane,
po ketu s’i kam pa‘ lane.
– Hec, bre moter, – na i ka thane, –
pse nan‘ vllazen si kim qane,
nan‘ saraje na i kim ba,
nan‘ dibran'[14] na i kemi pase,
t’nan‘ kan‘ dek‘ e i kem vorrue.
Kan‘ marr‘ rrugen prap tuj shkue.
Afer shpis‘ kur jan‘ afrue,
nisin fjalt tuj bisidue,
djali motres na i ka thane:
– Majma kalin, – na i ka thane, –
se kam fjal‘ me nji njeri.
Ka dredh‘ rrugen, shkon ne shpi,[15]
ka xhet‘ nanen tuj qa n’hi.
– Sh’ke, ti, nan‘, – thot‘, – si po kjane?
Kush ma mir‘ se ti s’ka qane.
Ti nan‘ nuse m’i ke marre,
nan‘ saraje m’i ke ba.
– Shuj,[16] moj bi, zoti te vrafte,
se cish diten si ke shku ti,[17]
vllaznit tu jan‘ mlu me dhe!
Kap kuven[18] nana me t’bijn:
– Me ka erdhe? – na i ka thane.
– Me Halilin, – thot‘, – kam ardhe.
– Le,[19] moj bi, zoti te vrafte,
se Halili gjinet deke!
Kesh ta shof nji her‘ me si
e t’i nrrojm‘ me te di fjale!
Dor‘ per dor‘ na qenkan marre
e n’fun t’shkallve paskan ra:
kurkun djalin s’e kan‘ pa.
Por kan‘ vot‘ te vorri i djalit
e i bajn‘ za: „Halil Garri!“
Ma xhiall djali s’qenka ni,
vecse krahun jasht‘ ka shti,
besn e zotit mos me thi.
Nan‘ e bi jan‘ cu ne kame,
sa i kap‘ nji e madhe xhame, [20]
n’vorr t’Halilit dekun rane.
Rreja e Veles, Mirdite, 1951
[1] I eshte dhene, iu dha djalit.
[2] Sa t’jem gjalle (gj : xh).
[3] Perse te jam renduar kaq (q : c).
[4] Zakoni eshte qe nusja shkon, pas disa ditesh, te shtepia e saj „ne te pare.“
[5] Krushq.
[6] Qe, – keshtu qe.
[7] Recituesi thote se vellezerit vdiqen nga lija, por me pas shton qe ata vrane njeri tjetrin.
[8] Duke fluturuar.
[9] Pret dhe nena qe djali t’i sjelli vajzen. Varg fort i bukur, qe s’e kemi hasur ne variantet e tjera.
[10] I ka rene, ka ndier nje dhimbje shume te madhe.
[11] Bjeri fyellit tend.
[12] Tek: pak.
[13] Zogjte po kuvendojne te cuditur si edhe ne sot.
[14] Nente mjeshter; mjeshtrit vinin nga anet e Dibres. Fjala „dibran“ e ka edhe ate kuptim ne Mirdite e gjetiu.
[15] Eshte vajza.
[16] Shuej – pusho.
[17] Vargun recituesi e thote paroksiton, duke i vene theksin e fundit te gjate ne rrokjen 7, te „shku,“ dhe duke e bere te shkurter rrokjen 8, „ti.“ Procedim i rralle, por i njohur qe flet per shkathtesi te vecante ne krijimin e vargjeve nga kengetari.
[18] Ze, rrok kuvendin, – ze perseri.
[19] Lere, – pusho.
[20] Nje e madhe „gjame,“ – gjeme.
Komente