Shënkolli dhe legjendat e tij…
Analiza & Komente | Zef Prenka | 03.12.20 | 20:38
Për shumë fëmijë, vendosja e këpucëve të pastërta para derës në mbrëmje të Natës së Shën Nikollit është një ritual interesant dhe lidhet me edukatën dhe sjelljet e fëmijëve. Ata shpresojnë për dhurata të mira të cilat gjoja i kanë merituar për arsye që, janë sjellur mirë në familje, në shoqëri, kanë sjellur rezultate të mira nga shkollau kanë ndihmuar të vjetrit dhe nuk kanë bërë sherr etj… Ndërkohë në këtë epokë ka humbur masa e intetesimit për gjëra të tilla dhe bashkë me të edhe kuptimi i vërtetë i Ditës së Shënkollit. Artikulli vijues do jep arsye për të menduar dhe ideuar përgatitjen e kësaj feste që aq shumë adhurohet sidomos nga fëmijët.
Jeta dhe legjendat e Shënkollit.
Nikolli (Nikolaus) von Myra lindi rreth 280/286 në Patara në rajonin bregdetar të Lycia,vënd nga Turqia e sotme. Atbotë ishte pjesë e Perandorisë Romake dhe më vonë e Perandorisë Bizantine. Nikolla u shugurua meshtar në moshën 19 vjeçare nga xhaxhai i tij, Peshkopi Nikolaus von Myra. Si abat ai mori manastirin e Sionit afër vendlindjes së tij. Pasi prindërit e tij vdiqën nga murtaja, Nikolla u shpërndau paratë e prindërve, të varfërve. Kështu që ai kujdesej t’u siguronte grave një pajë dhe t’i shpëtonte ato nga prostitucioni,dhuna dhe skllavërimi i egër. Pas vdekjes së xhaxhait të tij, ai shkoi në një pelegrinazh në Tokën e Shenjtë dhe u zgjodh Peshkop i Myra-s kur u kthye. „Legjenda e përshkruan atë si një luftëtar me shpirt dhe në të njëjtën kohë si një njeri që është në gjendje të ndërmjetësojë në mënyrë diplomatike dhe të tregojë mëshirë para drejtësisë.“
(1) Nikolli kishte: „… Tempullin e perëndeshës pagane Diana / Artemis … por i shkatërruar. Më i madhi ishte në Myra. Në vutin 310 ai u kap dhe u torturua gjatë përndjekjes së të krishterëve. Në vitin 325, Nikolla mori pjesë në një qëndrim luftarak në Këshillin e Nikesë pranë Konstandinopojës (sot Iznik / Turqi afër Stambollit). Prandaj raporton: „Shën Andrea i Kretës dhe Gjoni nga manastiri i studios …“ se Nikolla … „goditi atje armikun e tij Arius-in“, në mënyrë që të merrte masa kundër doktrinës së rreme të Arianizmit. Ai gjithashtu pati diskutime të nxehta me mikun e tij, Peshkopin Theognis, dhe e bindi atë me doktrinen e tij. Në listën e paplotësuar të nënshkruesve është edhe emri i Peshkopit Theognis, i cili i mungon Nikollës.
Nikolaus von Myra vdiq më 6 dhjetor midis 345 dhe 351 në Myra (sot Demre në provincën e Antalias në Turqi).
Në fillim reliket e tij ishin në shtëpi.
Sarkofagu i tij bosh është në kishën e ulët të restauruar në Demre. Kjo është veçanërisht e nderuar nga pelegrinët e Kishës Lindore.
Në prill 1087 detarë nga Bari (kryeqyteti i rajonit të Pulias në Itali) vodhën kockat e Nikollës dhe i sollën atje. Ata mbërritën në 8 Maj që në ditet e sotme, eshtë festë .
Bazilika e Shën Nikollës u ndërtua më pas nga rrënojat e një pallati të guvernatorit Bizantin. Ka burime të ndryshme në lidhje me shenjtërimin e Nikollës.
Disa thonë se shënjtërimi i tij, u krye nga Papa Urbani II (rreth 1035-1099). Qyteti i Barit feston çdo vit në nder të Shën Nikollës nga data 7 deri më 9 Maj ku organizohet një festival i madh. Rrugët dhe sheshet zbukurohen solemnisht.
Pika e lartë është procesioni në të cilin mbahet statuja e Shën Nikollës. Kjo: “… shoqërohet nga mbi 400 persona me kostume historike nga bazilika në port. Në një varkë më pas shkon rreth e rrotull „… me statujën …“ për gjatë atij gjiri.
Përzgjedhja e disa legjendave për Nikollën
♧ Dhurata e parave
Ai hodhi para përmes oxhakut, i cili përfundoi në çorapet e varura në të. Babai ishte në gjendje të parandalonte që ai duhej të hiqte dorë ngakujdesja për vajzat të cilat shfrytëzoheshin për prostitucion…
♧ Shpëtimi i të dënuarit gabimisht
Nikollaus iu shfaq perandorit në një ëndërr dhe kërkoi lirimin e tyre. Lirimi ndodhi atëherë. Sipas një tradite tjetër, ai i shpëtoi të burgosurit duke mbajtur shpatën e xhelatit (si ekzekutues, por pa realizim ekzekutimi dhe askush nuk e detyronte, sepse kishte fuqinë e Trinsë Shejte: Atit e të Birit dhe të Shpirtit Shënjt!)
♧ Shpëtimi i anijes
Tre pelegrinë morën anijen nga Efesi (afër Selçukut të sotëm rreth 70 km nga Izmiri (Turqi) për të sjellë disa vaj të shenjtë përsëri në tempullin Diana. Ata u shqetësuan nga një stuhi. Nicholaus hipi në bord , stuhia u qetësua dhe ai ishte në gjendje ta sillte anijen të sigurt në port.
♧ Shpëtimi nga fuçia shëruese
Tre djem po kërkonin punë. Një kasap i mori dhe i vuri në secilin në fuçi të mbushur me kripë. Ai donte t’i bënte suxhuk prej tyre. Nicholaus mësoi për këtë dhe e riktheu atë në jetë,sepse kishte fuqinë hyjnore.
♧ Shpëtimi nga uria
Nikolaus i kërkoi çdo tregtari drithërash që furnizoi perandorin në Romë të jepnin vetëm 100 shushka (njësia e vjetër e matjes së dhomës, për shifrat e konvertimit në monedha…). Me këtë uria në Myra mund të zgjidhej dhe komuniteti mund të ushqehej për një kohë të gjatë. Kishte mbetur edhe grurë për të mbjellë. Në të njëjtën kohë, Nicholas u lut për heqjen e plotë të shfrytezimit te pa ligjshëm të pasurise dhe njerzve . Edhe kjo funksionoi.
♧ Adhurimi i Nikollës
Kjo filloi gjatë jetës së tij: „… në traditën bizantine dhe më pas erdhi së pari në vendet sllave.“ Shën Nikolla festohet gjithashtu edhe në Rusi: „… një nga shenjtorët më të nderuar.“
Ai ishte për ata mënyrë e njohur dhe e dobishme për njerëzit, kështu që më pas u zhvilluan histori të shumta për jetën dhe veprën e tij.
Perandori Justinian I (rreth 482 deri më 14.11.565) kishte një kishë të ndërtuar në Konstandinopojë për nder të Shën Nikollës, e cila u shenjtërua në 550.
Në shekullin e tetë, adhurimi gjithashtu arriti në Romë dhe u përhap gjithnjë e më shumë në Evropën Jugore dhe Qendrore. Në Gjermani, Nikolauskapelle e parë u ndërtua në Billerbeck (Münsterland) dhe Kisha e Shënkollit e para rreth vitit 980 në Brauweiler (sot pjesë e Pulheim në veriperëndim të Këlnit). Në pronat bregdetare dhe Hanseatike shpesh mund të gjesh kisha që janë nën patronazhin e Shën Nikollës. Ai është shenjt mbrojtës i marinarëve, tregtarëve, fëmijëve dhe studentëve.
Në shekullin e dhjetë, nderi i Shën Nikollës u promovua veçanërisht nga Perandoresha Theophanu (rreth 960 deri në 991), gruaja Greke e Perandorit Otto II (955 deri 983). Tashmë në këtë kohë u krijua praktika që Santa Claus u dha dhurata fëmijëve. Baza për këtë u formua nga: „praktikuar në shkollat mesjetare të manastirit …“ „… … zakon që fëmijëve u lejohej të zgjidhnin një „peshkop fëmijë “ nga radhët e tyre në Ditën e Shënkollit.“ Në atë botë të përmbysur, ai u lejua t’u predikonte edhe të rriturve. Në disa vende: „… ai qëndroi në “ zyrë „deri më 28 dhjetor, dita e“ Fëmijëve të pafajshëm „.
Nikolla ishte jashtëzakonisht popullor dhe konsiderohej ndihmës me të gjitha problemet. „Midis shekujve 11 dhe 16, mbi 2200 kisha në këtë anë të Alpeve u emëruan me emrin e Shën Nikollës.“
„Që nga viti 1555, Shën Nikolla ka qenë festa e dhuratave për fëmijët.“ Në prag të festës, pra Nata e Shënkollit,vajza dhe djem vendosin çizmet e tyre të lara para derës.Aty futeshin dhurata fshehurazi.
Shën Nikollit i dolën ndihmës që nga shekulli i 17-të. Në Gjermani, është shërbëtori Ruprecht.
Në vendet e tjera, Shën Nikolla ka ndihmës të tjerë, të tillë si Zwarte Piet në Holandë,
Schmutzli në Zvicër ose Krampus në Austri dhe Bavari.
Këta njerëz janë kopje e Nikollës gjithmonë të mirë dhe nuk duhet të frikësojnë fëmijët. Reformatori i madh Martin Luther (1483 deri në 1546) hodhi poshtë kultin rreth Ditës së Shën Nikollit. Në një predikim me rastin e asaj dite, ai e quajti këtë: „… një gjë kyndiane …“
Sidoqoftë, ai e lejoi zakonin në familjen e tij për një kohë të gjatë. Në vend të kësaj, ai veçanërisht mbështeti dhënien e dhuratave Krishtin fëmijë(Christkind) në Ditën e Krishtlindjes. Që nga ajo kohë, dhuratat e Krishtëlindjes janë shkëmbyer në familje dhe më gjërë.
Santa Claus( Shën Nikolli) me një mjekër të gjatë të bardhë në një mantel të kuq, i cili u sjell dhurata fëmijëve në prag të Krishtlindjes, kthehet në „Sinterklaas“ Hollandeze. Emigrantët e sollën atë në Amerikën e Veriut, ku ai u bë i famshëm si „Santa Claus“. Kompania „Coca Cola“ luajti një pjesë veçanërisht të madhe në këtë dhe vazhdon ta përdorë atë si figurë reklamuese në sezonin e Krishtlindjeve. Tani mund të gjeni më shumë zakone të festimit Krishtlindjeve në të gjithë botën.Te shqiptarët e besimit të krishterë ( katolikët), përveq dhuratave është karakteristikë, Buzmi.
Kjo traditë është tejet e lashtë dhe pak dihet mbi qëllimin…Disa, përmes Buzmit, „sigurohen“ që të kenë mbarësi, bereqet dhe fatbardhesi ne familje dhe më gjërë.Pra, çdo gjë pozitive, për familje dhe shoqërinë në përgjithësi.
Nga shënime të ndryshme përshtati dhe shtoj
Zef Prenka
Komente